Θεωρώ ότι έχουμε όλοι, από όποια θέση κι αν βρισκόμαστε, μεγάλη ευθύνη: Να μην αφήσουμε αυτό το γκρίζο σύννεφο, που είναι επάνω από τη χώρα, να καταλύσει τα πάντα χωρίς ελπίδα. Να μην το αφήσουμε να οδηγήσει τη χώρα σε μαζική απελπισία, απογοήτευση ή κατάθλιψη. Η χώρα έχει δύναμη. Η χώρα και το έθνος έχουν δείξει μέσα στην πορεία τους ότι έχουν ανεξάντλητες αρετές και πλεονεκτήματα: συνεργασία, εμπιστοσύνη, καινοτομία, εξωστρέφεια. Σε αυτά να προστρέξουμε και πάλι.

Ας σκεφτούμε όλες τις περιόδους του έθνους, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα, όλες τις δύσκολες και μεγάλες στιγμές απελπισίας, πολέμων, κατοχικών περιόδων, όταν η χώρα δεν είχε ελευθερία. Κι όμως, ο ελληνισμός ήταν πάντα εκεί, καινοτόμος, συνεργαζόμενος, εξωστρεφής.

Στο χώρο του εκπαιδευτικού συστήματος οι δυνάμεις είναι ανεξάντλητες. Το Υπουργείο Παιδείας μπορεί να παρέμβει με πολιτικές και επιλογές. Η πραγματική δύναμη είναι μέσα στους επιμέρους χώρους, το Δημοτικό, το Γυμνάσιο, το Λύκειο, το Πανεπιστήμιο, το ΤΕΙ, το Ερευνητικό Κέντρο, το μαθητή, το φοιτητή. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις της χώρας είναι συγκεντρωμένες εδώ.

Η Ελλάδα που δημιουργεί, η Ελλάδα που εργάζεται, η Ελλάδα που καινοτομεί, η Ελλάδα που μπορεί να δώσει το κεφάλαιο που χρειαζόμαστε τώρα, βρίσκεται στο χώρο της εκπαίδευσης. Η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη σε αυτή τη νεολαία των θρανίων και των εδράνων, των αμφιθεάτρων και των εργαστηρίων, στα παιδιά μας που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα σήμερα, σε όλους αυτούς. Σε αυτούς που θέλουν να «σαρώσουν» ό,τι υπάρχει από μια Ελλάδα που γέρασε, από ένα σύστημα που τελείωσε. Στη νέα γενιά, με τις δυνάμεις που εμείς πρέπει να της δώσουμε, ώστε να αλλάξουν τα πάντα για να ανατείλει πάλι μια καινούργια Ελλάδα.

Καθένας από μας έχει ευθύνη για να καλλιεργηθεί αυτή η αισιοδοξία. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα των «δελτίων των οκτώ». Δεν είναι μόνο η Ελλάδα που επιδεικνύει καθημερινά τα προβλήματά της. Έχει σημασία να δείξουμε πόσα θετικά πράγματα γίνονται. Να δείξουμε πώς δάσκαλοι σε ορεινά χωριά με μειωμένο μισθό, με 600 ευρώ, κάνουν πράγματα και πως υπάρχουν σχολεία τα οποία είναι αντάξια των σχολείων της Φιλανδίας, που είναι χώρα πρότυπο στον κόσμο. Έχει σημασία να δείξουμε πώς καθηγητές σε Πανεπιστήμια που έχουν μειωμένους προϋπολογισμούς, παρουσιάζουν ερευνητικά και διδακτικά επιτεύγματα αντίστοιχα των καλύτερων Πανεπιστημίων του κόσμου.

Έχουμε ανάγκη να φέρουμε στην επιφάνεια αυτή τη φωτεινή Ελλάδα,  να δημιουργήσουμε,  και να αναδείξουμε αυτά τα πρότυπα.

Η χώρα μας το 2007, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν 25^η  σε 27  χώρες, όσον αφορά στην καινοτομία. Έχει ενδιαφέρον να δούμε ότι πρώτες χώρες  είναι η Φιλανδία, η Ελβετία, η Δανία, η Αυστρία, δηλαδή μικρές χώρες.

Αντίστοιχα, η σχέση της καινοτομίας με την ανάπτυξη και την αύξηση του ΑΕΠ είναι ευθέως ανάλογες. Δηλαδή όσο περισσότερη καινοτομία και δημιουργικότητα έχει μια χώρα, όσο πιο πολλές πατέντες παρουσιάζει, τόσο περισσότερο αυξάνει το ΑΕΠ.

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν το Ισραήλ ως ένα «start up nation», δηλαδή έχει καινοτομία σε όλα τα επίπεδα, από τον αγροτικό τομέα μέχρι το διάστημα και αυτό συνδέεται με μια σημαντική αύξηση στο ΑΕΠ και στις θέσεις εργασίας.

Ποιο είναι το πρόβλημά μας σήμερα: Υπερβαίνοντας τη δημοσιονομική κρίση και το χρέος, πώς θα έρθει η ανάπτυξη για την οποία όλοι μιλούμε σήμερα. Θα έρθουν επενδύσεις στην Ελλάδα και γιατί; Πρέπει να πεισθούμε και να πιστέψουμε ότι τα κεφάλαια της χώρας είναι τα κεφάλια των νέων ανθρώπων, των επιστημόνων μας, της νέας γενιάς.

Σε αυτή την προσπάθεια που έχουμε μπροστά μας ως χώρα και ως έθνος,  καθένας από την πλευρά του οφείλει να βάλει το δικό του λιθαράκι. Η σημερινή εκδήλωση αναδεικνύει τη σχέση της παιδείας με την καινοτομία και την ανάπτυξη.

Η καινοτομία, η δημιουργικότητα, η απελευθέρωση των δυνάμεων, δεν γίνονται έτσι ξαφνικά από τη μια μέρα στην άλλη. Έχουν βαθιά σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας, με την κουλτούρα που αναπτύσσεται στον εκπαιδευτικό, στο μαθητή, στη σχέση του σχολείου με την κοινωνία, στη σχέση του πανεπιστημίου με την οικονομία και την κοινωνία και στη σύνδεση όλων αυτών μεταξύ τους.

Η καινοτομία και η αριστεία αφορούν όλους τους χώρους της εκπαίδευσης:

• Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ολοκληρώθηκαν τα νέα προγράμματα σπουδών. Όλα τα μαθήματα αλλάζουν περιεχόμενο, στόχους και τρόπους διδασκαλίας. Υπάρχει μία οριζόντια ενότητα που είναι η καινοτομία, που διατρέχει όλα τα μαθήματα, ώστε η δημιουργικότητα να παρουσιάζεται παντού. Τα προγράμματα αυτά εφαρμόζονται πιλοτικά σε 200 σχολεία φέτος, ώστε του χρόνου να γίνει συνολική εφαρμογή.

• Τα 12θέσια σχολεία, που είναι το 40% των μαθητών, λειτουργούν με νέο ενιαίο αναμορφωμένο πρόγραμμα, όπου γίνονται όλα αυτά τα μαθήματα που μέχρι τώρα γινόταν εξωσχολικά. Αγγλικά και πληροφορική από την Α’ δημοτικού, μαθήματα φιλαναγνωσίας και φυσική αγωγή. Στόχος είναι με αυτό το πρόγραμμα να διδάσκονται όλα μέσα στο σχολείο και τα παιδιά να παίρνουν πιστοποίηση για την ξένη γλώσσα και τη γνώση υπολογιστών από το δημόσιο σχολείο.

• Το Ψηφιακό Σχολείο είναι σε πλήρη λειτουργία, με όλο το εκπαιδευτικό υλικό στη διάθεση των μαθητών και με διαδραστικό τρόπο. Πέρυσι τέτοια εποχή είχαμε 30 χιλιάδες ατομικούς χρήστες, φέτος έχουμε 1 εκατομμύριο 500 χιλιάδες ατομικούς χρήστες. Μια εποχή αλλάζει για το σχολείο.

• Η κάρτα σχολείου δίνει την πλήρη εικόνα κάθε σχολείου: το πρόγραμμα, τις ώρες, τους καθηγητές, τον αριθμό των μαθητών και το πώς οργανώνεται το πρόγραμμα σπουδών.

• Το ψηφιακό φροντιστήριο με συμμετοχή 300 χιλιάδων παιδιών σε καθημερινή βάση. Ο μαθητή μπορεί από το σπίτι του να δει όποιο μάθημα θέλει, με πλήρη διδασκαλία, ασκήσεις, δυνατότητα help desk που οργανώνεται τώρα για να μπορεί να παίρνει απαντήσεις.

• Το Τεχνολογικό Λύκειο, με στόχο τα παιδιά πλέον να έχουν επαγγελματικά προσόντα και να επιλέγουν συνειδητά και με περηφάνια τα τεχνικά επαγγέλματα.

• Στην επαγγελματική κατάρτιση τα παιδιά μπορούν να πάρουν ένα κουπόνι και να διαλέξουν δημόσιο ή ιδιωτικό ΙΕΚ , μπορούν να μπουν σε «πύλες» και να έχουν πληροφόρηση και βοήθεια στο επάγγελμά τους. Υπάρχει σύνδεση με όλα τα πανεπιστήμια, ώστε να παρέχονται πληροφορίες και να υπάρχει διαδραστικότητα. Υπάρχει η πύλη step, όπου πλέον καθένας μπορεί να δει ό,τι προσφέρεται σε κατάρτιση από το Ελληνικό Δημόσιο, από όλα τα Υπουργεία, από όλους τους χώρους και πού μπορεί να συμμετέχει.

• Διοργανώνουμε το Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος, με ευρωπαϊκή απήχηση και σχολεία από όλη την Ευρώπη.

• Αντίστοιχα, ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα για την προσέλκυση του σχολικού τουρισμού, ώστε να έχουμε αδελφοποιήσεις σχολείων. Ήδη έχουμε μεγάλο ενδιαφέρον από σχολεία της «Κίνας» και της Σκανδιναβίας. Έρχονται έτσι ξένοι μαθητές στην Ελλάδα σε μια δύσκολη εποχή, που δεν έχουμε τουριστική κίνηση. Πρέπει να συνδέουμε τα πάντα, την εκπαίδευση, την παιδεία, το ιδανικό, τον ουμανισμό με την οικονομία.

• Στα ελληνικά ΑΕΙ και τα Ερευνητικά Κέντρα υπάρχουν εκπληκτικές δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε πάρα πολλές ατομικές βραβεύσεις, ότι έχουμε μερικούς από τους καλύτερους επιστήμονες σε παγκόσμιο επίπεδο στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Έχουμε κάθε λόγο να είμαστε περήφανοι και να θυμόμαστε ξανά και ξανά το τί έχει προσφέρει αυτή η χώρα στον κόσμο και τί προσφέρει και σήμερα, γιατί η εθνική αυτοπεποίθηση είναι η κυρίαρχη δύναμη. Αυτό που δεν έχουμε κάνει είναι όλο αυτό το ανθρώπινο δυναμικό να το συνδέσουμε με αυτό που έχει ανάγκη η χώρα, δηλαδή με το προϊόν, με την υπηρεσία, ώστε να παράγεται εθνικός πλούτος, θέσεις εργασίας, εξαγωγές. Και εδώ είναι το μεγάλο μας στοίχημα.

Έχουν γίνει σημαντικά πράγματα, στην προσπάθεια του να διευκολυνθεί το έργο των ΑΕΙ, σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής δυσκολίας. Το στοίχημα, όμως, είναι να αλλάξουμε την πολιτική στις ενότητες: 

1) Υποστήριξη της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας. Οργανώνουμε προγράμματα για να κρατήσουμε τα «καλύτερα μυαλά» στην Ελλάδα. Δεν είναι εύκολο να προσλάβουμε στα πανεπιστήμια, γιατί έχουν μειωθεί στο ελάχιστο οι προσλήψεις, αλλά έχουμε μεγάλα προγράμματα που αφορούν μεταδιδακτορικούς, δηλαδή τα λαμπρά μυαλά της χώρας, νέους ερευνητές και ερευνήτριες. Αυτά τα προγράμματα ξεκίνησαν πέρυσι το Μάρτιο και θα επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο. Αυτή τη στιγμή εμπλέκονται 3.500 νέοι ερευνητές, μεταδιδακτορικοί επιστήμονες, ώστε να μείνουν στην Ελλάδα.

2) Σύνδεση της παραγωγής με την έρευνα. Πέρυσι υπήρξε συνεργασία με τη Silicon Valley και, ήδη, ερευνητές από ελληνικά Πανεπιστήμια, πήγαν με έξοδα της ελληνικής κυβέρνησης στη Silicon Valley, ώστε να μπουν σε θερμοκοιτίδες και να δουν πώς λειτουργεί εκεί η αγορά και η δημιουργία προϊόντος. Έχουμε έτσι τα πρώτα μεγάλα προγράμματα της συνεργασίας, αλλά και τις κυψέλες νέων  όπου νέοι που βραβεύονται χρηματοδοτούνται για μια επιχείρηση. Και επειδή δεν υπάρχουν κεφάλαια, ξεκινήσαμε με τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, τη λογική του «venture capital» για να ενισχυθούν όλοι αυτοί οι νέοι επιστήμονες. Στόχος είναι να κατοχυρώσουμε τις πατέντες και να υποστηρίξουμε τα Πανεπιστήμια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο που ξεκινά συνεργασία στο Ντουμπάι. Υπάρχουν, επίσης, τουλάχιστον επτά ελληνικά Πανεπιστήμια που συνεργάζονται με την Κίνα.

3) Εξωστρέφεια προς όφελος της οικονομίας και της ανάπτυξης. Υπογράφουμε δυο μεγάλες συμφωνίες με Κίνα και Ισραήλ, για να συνδέσουμε Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα με επιχειρήσεις για νέα προϊόντα.

Σε μια πολύ δύσκολη εποχή, που το Υπουργείο Παιδείας έχει το μικρότερο προϋπολογισμό, υπάρχει ανάγκη να παραμερίσουμε κάθε είδους σύγκρουση και διαφωνία. Υπάρχει ανάγκη να ενώσουμε δυνάμεις.

Στο θεσμό που καθιερώσαμε για την αριστεία και την καινοτομία, έχουμε κάθε χρόνο να επιλέξουμε ανάμεσα σε περισσότερα από 1.000 παραδείγματα σχολείων και δασκάλων. Αντιστοίχως και στα Πανεπιστήμια.

Η σημερινή παρουσίαση των άριστων και καινοτόμων δράσεων, που είναι απολύτως ενδεικτική, είναι απολύτως αναγκαία για αυτή την εποχή. Πρέπει να μεταφέρουμε το μήνυμα της αισιοδοξίας.

Αυτά που ανακοινώσαμε στις προγραμματικές δηλώσεις του 2009, με αυτές τις δυσκολίες και με εξαίρεση τους οικονομικούς στόχους, έχουν επιτευχθεί στο 90% των δεσμεύσεών μας.

Στην Παιδεία οι αλλαγές αποδίδουν σε βάθος χρόνου. Και θέλουν τη συμμετοχή και την έμπνευση πολλών, γιατί τίποτε δεν κάναμε εκ του μηδενός. Η Παιδεία οφείλει να έχει συνέχεια. «Πατάμε» σε αυτό που βρίσκουμε, το κάνουμε καλύτερο, ο επόμενος συνεχίζει, αρκεί να συμφωνούμε όλοι. Να συμφωνήσουμε όλοι ότι υπάρχει ένας χώρος, και αυτός είναι η Παιδεία, όπου δεν μπορεί, παρά να έχουμε εθνική συναίνεση. Το έχουμε πετύχει σε μεγάλο βαθμό και θα παραμείνει στόχος μου στην πολιτική μου διαδρομή ό,τι κι αν γίνει. Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο χωρίς εθνική συναίνεση και κοινούς στόχους, δεν μπορούμε να πετύχουμε τίποτα.