Άρθρο Άννας Διαμαντοπούλου στα ΝΕΑ – Χωρίς πραγματιστικό ιδεαλισμό κανένα «φαινόμενο» δεν μπορεί να στεριώσει

Η εκλογή του Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη ήταν μια αδιαμφισβήτητη «λάμψη φωτός» για τους δημοκράτες πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και για όσους στον κόσμο νιώθουν την ασφυξία που προκαλεί το «φαινόμενο Τραμπ». Το ερώτημα που τίθεται –και τίθεται ήδη και στην Ελλάδα– είναι αν το «φαινόμενο Μαμντάνι» μπορεί να αναπαραχθεί, να γίνει παράδειγμα για κόμματα και πολιτικούς σε άλλες χώρες, όπως κάποτε επιχείρησαν πολλοί να αντιγράψουν τον Τραμπ. Με αντίστροφη φυσικά κατεύθυνση, αλλά με την ίδια λογική της «μεταφοράς μοντέλου».

Η απάντησή μου είναι ότι πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί. Ο Μαμντάνι εξελέγη σε μια πόλη με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: μια γιγάντια κοσμοπολίτικη, πολυπολιτισμική μητρόπολη, με ιστορικά δημοκρατική ταυτότητα, χτισμένη από και με μετανάστες. Μια πόλη με ακραίες ανισότητες , πλούτου και φτώχειας. Το προφίλ του – νέος, χαρισματικός, ευφυής και οργανωμένος στην επικοινωνία, με αφήγηση που αγγίζει γενιές, εθνότητες, τάξεις και κοινότητες– συνάντησε ένα εκλογικό σώμα που ανταποκρίνεται σε αυτά τα χαρακτηριστικά. Αυτή όμως η πραγματικότητα δεν είναι αντιπροσωπευτική ούτε της Ευρώπης, ούτε της Ελλάδας, ούτε –θα έλεγα– της ίδιας της αμερικανικής ενδοχώρας.

Έγιναν πολλές αναλύσεις για την καμπάνια του· και πράγματι ήταν φρέσκια, μαζική, εξαιρετικά αποτελεσματική, ενέπνευσε και ενέπλεξε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και υπήρξε εξαιρετικά αποτελεσματική και πρωτότυπη στη χρήση των κοινωνικών δικτύων. Όμως η καμπάνια, όσο εμπνευσμένη κι αν είναι, παραμένει εργαλείο και αυτονομείται μόνο  πρόσκαιρα από τις ουσιαστικές προκλήσεις της πολιτικής. Επειδή και στην Ελλάδα υπήρξε ενθουσιασμός  , η χαρισματικότητα και η καμπάνια απο μόνες τους είναι ισχυρά στοιχεία, αλλά δεν αρκούν (στην Ελλάδα το έχουμε βιώσει).

Ο Μαμντάνι μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον με ιδιαίτερη πνευματική καλλιέργεια ενώ η δική του μουσουλμανική  ταυτότητα καταρρίπτει όλα τα στερεότυπα που ο Τραμπ, σήκωσε ως φόβητρο. Η πολιτική του ταυτότητα θυμίζει κλασικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας αλλά όχι βαθύτερες επεξεργασίες θεσμικές και οικονομικές . Επέλεξε συγκεκριμένα προβλήματα: ενοίκια, συγκοινωνίες, παιδικούς σταθμούς κοινωνικά παντοπωλεία, φορολόγηση μεγάλου πλούτου. Υποσχέθηκε συγκεκριμένες λύσεις σε συγκεκριμένες ομάδες. Πολύ έξυπνη εκλογική τακτική: στοχευμένη, συναισθηματικά φορτισμένη, άμεσα κατανοητή. Όμως αυτό δεν είναι μια συνολική πρόταση κοινωνικής ανασυγκρότησης, είναι μια στρατηγική που εστιάζει σε υπαρκτά προβλήματα και υπόσχεται λύσεις.

Η αντιπαράθεση με τον Τραμπ, βέβαια, του έδωσε επιπλέον δυναμική: ο νεαρός μετανάστης απέναντι στον ηλικιωμένο λευκό εκπρόσωπο μιας αυταρχικής  και εσωστρεφούς Αμερικής. Δύο αντίθετοι πόλοι,  με μόνο κοινό σημείο την μεγάλη  επικοινωνιακή ικανότητα.

Το κρίσιμο όμως ερώτημα είναι: μπορούν αυτές οι μαξιμαλιστικές υποσχέσεις να αντέξουν;  Η Ευρώπη βρίσκεται σε σημείο καμπής: χρεωμένες χώρες, δημογραφικές προκλήσεις, γεωπολιτική αναταραχή και αυξανόμενες ανισότητες απαιτούν αφηγήματα που συνδυάζουν φιλοδοξία με αξιοπιστία. Στην Ευρώπη δοκιμάστηκε πολλές φορές ο θεωρητικός μαξιμαλισμός, τόσο από την Λαϊκιστική Αριστερά όσο και από την Ακροδεξιά, και συνήθως απέδωσε βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα και μακροπρόθεσμη απογοήτευση.

Οι νέοι άνθρωποι που κατέβηκαν στους δρόμους της Νέας Υόρκης αναζητούν απαντήσεις σε καθημερινά προβλήματα και νέα αδιέξοδα. Είναι φυσικό να έλκονται από στοχευμένες στις ανάγκες τους δεσμεύσεις. Πιθανή απογοήτευση είναι πιο επικίνδυνη από την προσωρινή έμπνευση.

Για την Ελλάδα – και γενικότερα για την ευρωπαϊκή Κεντροαριστερά– η μεγαλύτερη επανάσταση σήμερα δεν είναι το rebranding, ούτε απλά η επικοινωνία. Είναι πρόταση με αξιοπιστία . Μετά από όσα ζήσαμε επανάσταση είναι η κοινή λογική. Η κατανόηση της νέας πραγματικότητας, η διαχείριση των προκλήσεων με σοβαρότητα και λαϊκότητα  και η παραγωγή ενός οράματος για τους πολλούς που είναι ταυτόχρονα ανατρεπτικό και πραγματοποιήσιμο.

Χωρίς αυτόν τον πραγματιστικό ιδεαλισμό, κανένα «φαινόμενο» –ούτε του Μαμντάνι (μακάρι να διατηρήσει λάμψη και ελπίδα) – δεν μπορεί να στεριώσει.