Προς: Επίτροπο Ροξάνα Μινζάτου

Από: Άννα Διαμαντοπούλου

Θέμα: Επανακαθορίζοντας τη Στρατηγική Ατζέντα της Ευρώπης: Η Κοινωνική Επένδυση ως Θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας

Ημερομηνία: Ιούνιος 2025

⸻

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κομβικό σημείο: θα επιλέξει να στρέψει ολοένα και περισσότερους πόρους προς την άμυνα ή θα προστατεύσει και θα εκσυγχρονίσει το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος — το θεμέλιο της ευημερίας, της συνοχής και της δημοκρατικής της σταθερότητας;

Η επιλογή μεταξύ κράτους πρόνοιας ή πολεμικής ετοιμότητας είναι ψευδής. Η ανταγωνιστικότητα, η κοινωνική σταθερότητα και η γεωπολιτική ισχύς της Ευρώπης εξαρτώνται από συνεχείς και μετασχηματιστικές κοινωνικές επενδύσεις.

Η αύξηση της παιδικής φτώχειας, η ραγδαία γήρανση του πληθυσμού και οι εδαφικές ανισότητες καθιστούν επιτακτική την ανάγκη να προστατευτεί και να ενισχυθεί ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων και να ενσωματωθούν οι κοινωνικές προτεραιότητες στον Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και σε όλα τα εργαλεία οικονομικής διακυβέρνησης.

⸻

Παρά τις πολιτικές δεσμεύσεις, το ποσοστό των παιδιών σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε από 19,5% το 2021 σε 24,8% το 2023, και παραμένει ανησυχητικά υψηλό στο 24,2% το 2024.

Η πορεία αυτή απειλεί άμεσα τους στόχους του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και υπονομεύει την υπόσχεση για διαγενεακή ισότητα.

Η γήρανση του πληθυσμού είναι ταχύτατη και ριζική:

• Ηλικία 75+: από 43,8 εκατ. (2020) σε 75,4 εκατ. (2050)

• Ηλικία 65+: από 90,5 εκατ. (2019) σε 129,8 εκατ. (2050)

• Αύξηση ηλικιακής ομάδας 75–84: +56,1%

• Μείωση πληθυσμού κάτω των 55 έως το 2050: −13,5%

Χωρίς ουσιαστική μεταρρύθμιση στην κοινωνική προστασία και τις υπηρεσίες φροντίδας, η ανισορροπία μεταξύ ενεργού και εξαρτώμενου πληθυσμού θα επιβαρύνει σοβαρά τα δημόσια οικονομικά και θα εντείνει τις εδαφικές και έμφυλες ανισότητες.

⸻

• Διατήρηση των στόχων του 2030 για απασχόληση, φτώχεια και δεξιότητες στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.

• Δέσμευση χρηματοδότησης για την προσχολική εκπαίδευση, τη μακροχρόνια φροντίδα και τις πολιτικές ένταξης στην αγορά εργασίας.

• Επανένταξη κοινωνικών δεικτών στον Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, ώστε οι κοινωνικές προτεραιότητες να μην παραμερίζονται από τη δημοσιονομική πειθαρχία ή τις στρατιωτικές δαπάνες.

• Η Έκθεση Ντράγκι αποδεικνύει ότι το κοινωνικό κράτος είναι παραγωγικός πόρος, όχι δημοσιονομικό βάρος.

• Η κοινωνική πολιτική πρέπει να διευκολύνει τις μεταβάσεις — ψηφιακή, πράσινη και δημογραφική — μέσω καθολικών υπηρεσιών και δια βίου μάθησης.

• Οι χώρες με ισχυρά κοινωνικά κράτη (π.χ. Σκανδιναβικές, Ολλανδία, Αυστρία) έχουν υψηλότερη απασχόληση, ισχυρότερη δημοσιονομική ανθεκτικότητα και χαμηλότερα ποσοστά λαϊκισμού.

• Να προταθεί η ένταξη των προτάσεων της Έκθεσης για την Κοινωνική Προστασία:

• Στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του Εξαμήνου

• Στη Ετήσια Στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης (ASGS)

• Σε Συμβούλιο Υπουργών με θέμα τη Μεταρρύθμιση του Κοινωνικού Κράτους 2035

• Βασικές έννοιες:

• Ανθεκτικότητα σε όλη τη διάρκεια του βίου

• Κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας για απρόβλεπτες μεταβάσεις

• Πρόληψη διαγενεακής φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού

⸻

• Η μείωση των κοινωνικών δαπανών υπέρ των αμυντικών επενδύσεων κινδυνεύει να οδηγήσει σε κοινωνική διάρρηξη. Οι πιο ευάλωτοι — παιδιά, χαμηλόμισθοι, συνταξιούχοι — θα υποστούν τις συνέπειες.

• Η φτώχεια και η ανισότητα ενισχύουν τον λαϊκισμό, αποδυναμώνουν την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και απειλούν το ίδιο το ευρωπαϊκό εγχείρημα.

• Το κοινωνικό κράτος είναι ασφάλεια. Η προστασία των πολιτών από οικονομικά σοκ είναι εξίσου κρίσιμη με την προστασία των συνόρων.

«Αν αφήσουμε το κοινωνικό κράτος να διαβρωθεί, δεν θα χάσουμε μόνο τη συνοχή μας — κινδυνεύουμε να χάσουμε τις ίδιες μας τις δημοκρατίες.»

⸻

1. Δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού “Τεστ Κοινωνικής Ανθεκτικότητας” για όλες τις μεγάλες ανακατανομές κονδυλίων, ιδιαίτερα προς την άμυνα.

2. Σύσταση Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για το Μέλλον του Κοινωνικού Κράτους, με βάση τις εκθέσεις Ντράγκι και Διαμαντοπούλου.

3. Συστηματική παρακολούθηση της παιδικής φτώχειας και των ελλείψεων στη φροντίδα ηλικιωμένων στον Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και στο Social Scoreboard.

4. Προώθηση μόνιμου Ταμείου Κοινωνικών Επενδύσεων στο επόμενο ΠΔΠ ή σε ένα αναθεωρημένο Ταμείο Ανάκαμψης.

⸻

Η Ευρώπη δεν πρέπει να οδηγηθεί από τον φόβο σε υπερστρατιωτικοποίηση εις βάρος των βασικών της αξιών. Η πραγματική ισχύς δεν βρίσκεται στην επιλογή μεταξύ πρόνοιας και άμυνας, αλλά στην αναγνώριση ότι η κοινωνική ευημερία και η δημοκρατική ανθεκτικότητα είναι η πρώτη γραμμή άμυνας της Ευρώπης.

Ας επαναβεβαιώσουμε το ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο ως το θεμέλιο της εσωτερικής μας σταθερότητας και της εξωτερικής μας ισχύος.